1- دانشجوی دکتری ،گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان،دانشگاه آزاد اسلامی ،کاشان ،ایران 2- گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران. ، m.madani@kashanu.ac.ir 3- گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.
چکیده: (37 مشاهده)
زمینه: ضرب‌المثل‌ها مردمی‌ترین نوع ادبی به شمار می‌آیند. ضرب‌المثل‌ها یکی از زیرشاخه‌های ادبیات عامیانه محسوب می‌شوند که در تفهیم منظور نویسنده نقشی بسزا ایفا می‌کنند. هدف این پژوهش استخراج و اثبات بن‌مایه‌ها وفضیلتهای تعلیمی ـاخلاقی کتاب امثال و حکم دهخدا می باشد که درون‌مایه‌هایی از نوع استدلال و منطق، دانش‌اندوزی، قضا و قدر، قناعت‌پیشگی، خردگرایی، تلاش و کوشش، خودسازی، اندرزگویی، الگوسازی، اغتنام فرصت، اشتهار به نیکنامی، ضد و نقیض، ستایشگری، مهارت شنیداری، یقین و اطمینان، پرسشگری، نویسندگی، اندیشیدن، مزاح و انتقادپذیری از پرکاربردترین مضامین در امثال و حکم دهخدا هستند بسیاری از ضرب‌المثل‌ها به‌منظور تعلیم نکته‌ای اخلاقی- ادبی شکل گرفته‌اند؛ وقتی ویژگی‌هایی چون ایجاز، سادگی ، روانی لفظ و همچنین زبان کوچه و بازار با امثال درمی‌آمیزد، تأثیر آن‌ها بر خواننده دوچندان می‌شود. دهخدا با عنایت به اهمیت ضرب‌المثل در زبان پارسی، به جمع‌آوری آن‌ها همت گماشت و گنجینه‌ای از امثال و حکم تدوین کرد که در نوع خود کم‌نظیر است.. این پژوهش با روش تحلیلی-توصیفی به بررسی بیست فضیلت تعلیمی- اخلاقی در امثال و حکم فارسی دهخدا می‌پردازد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش که در پاسخ به پرسش چگونگی نقش و کارکرد ضرب‌المثل‌های فارسی در آموزش و ترویج فضیلت‌های تعلیمی و اخلاقی شکل گرفته است، نشان می‌دهد که اولاً آموزه‌های تعلیمی-اخلاقی نزد نیاکان ما، تا چه اندازه بااهمیت بوده و ثانیاً ضرب‌المثل‌ها با سادگی و رسانگی و تداول و ایجاز خود در بسط و تکوین فضیلت‌‌طلبی، نقش بسیار مؤثری داشته‌اند.
zaregildehi M, madani A, taheri A. Educational-Moral Virtues of Persian Proverbs and Sayings of Dehkhoda. Ethics in Science and Technology 2025; 19 (4) :57-66 URL: http://ethicsjournal.ir/article-1-3118-fa.html
زارع گیلدهی محمد حسن، مدنی امیرحسین، طاهری غاطمه سادات. فضایل تعلیمی ـ اخلاقی از امثال و حکم فارسی دهخدا. اخلاق در علوم و فناوری. 1403; 19 (4) :57-66
