:: دوره 14، شماره 3 - ( 9-1398 ) ::
جلد 14 شماره 3 صفحات 21-15 برگشت به فهرست نسخه ها
جایگاه فلسفۀ ستایش و ستایشگری در خلق انتقادات اخلاقی و اجتماعی در کلیات سعدی و دیوان خواجوی کرمانی
حسین صفری نژاد، علی اصغر حلبی*
چکیده:   (1846 مشاهده)
زمینه: در ادبیاتِ گذشته ایران رسم بر آن بود که برخی شاعران کلام خود را در خدمت توصیف و تمجید شاهان و صاحبان قدرت قرار می­دادند و در پاسخ با انواعِ عطایا و ملاطفات که صله نام داشت موردِ نوازش قرار می­گرفتند. اما در این میان گاه در کلام برخی سخنوران مداحی و ستایشگری از مسیر معمول خود خارج می­گردید و شاعر با کمک آن ضمن به دست آوردن دل ممدوح با انتقاد و اعتراض بر رفتارهای غیرمعمول او و محیط اطرافش نیز می­تاخت. پژوهش حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی و با هدف مقایسه و بررسی ستایش و ستایشگری در خلق مضامین اخلاقی ـ اعتراضی در کلیات سعدی و دیوان خواجوی کرمانی انجام شده است. مدایح سعدی محدود است و او این شیوه­ی کلامی را بستر مناسبی برای مبارزه با بی­عدالتی در رسیدن به جامعه­ی آرمانی دلخواه خود می­داند اما مدح­های فراوان خواجو، عموماً ادامه­ی همان شیوه­ی رایج ستایشگری با کارکرد سنتی در ادب گذشته ایران یعنی خوشنودی صاحبان قدرت است.
نتیجه­ گیری: شیخ اجل به سبب استقلال اندیشه و اعتقاد به ارزش­ها، ستایشگری را فرصت خوبی برای بیانِ اعتراضاتِ روشنِ اخلاقی، اجتماعی، تربیتی و حتی سیاسی قرار می­دهد حال آنکه خواجو به سبب نیاز مادی و  محروم بودن از جایگاه اجتماعی خاص ـ در مقایسه با سعدی ـ  هم مدایح اغراق آمیزتری دارد و هم به همان اندازه اعتراضات و نقدهایش در بیشترِ موارد به علت عدمِ دریافتِ این هدایا با چاشنی از توهین همراه است و جنبه­ی غیراخلاقی ـ هجو ـ و غیراجتماعی به خود می­گیرد.
 
 
واژه‌های کلیدی: انتقاد و اخلاق، دیوان اشعار خواجو، کلیات سعدی، مدح و ستایش
متن کامل [PDF 397 kb]   (694 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1398/9/15 | پذیرش: 1398/9/15 | انتشار: 1398/9/15


XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 14، شماره 3 - ( 9-1398 ) برگشت به فهرست نسخه ها